نرخ ارز چیست: نحوه محاسبه نرخ ارز در ایران و جهان + مقایسه

هزینه مبادله یک ارز با ارز دیگر را نرخ ارز می‌گویند که معمولا بر اساس واحد پول ملی ارزیابی می‌شود. از آنجاییکه ارزها دائما در حال مبادله هستند، نرخِ ارز به‌صورت لحظه‌ای در نوسان است. بنابراین آن‌هاییکه در بازار فارکس سرمایه‌گذاری می‌کنند، باید دائما حواسشان به آن باشد. برای آشنایی با انواع نرخِ ارز در ادامه با اینوستو  همراه شوید.

نرخ ارز بازار چیست؟

به پول خارجی، شامل اسکانس و سکه، ارز (Currency) و به مقداری از واحد پول ملی که برای به‌دست آوردن واحد پول کشور دیگر یا همان ارز باید پرداخت کرد نرخ ارز (Exchange rate) گفته می‌شود. البته نرخِ ارز فقط به اسکانس و سکه محدود نیست و هر حواله و چکی که در مبادلات خارجی استفاده می‌شود، دربردارنده‌ی این مفهوم است؛ چون برای نقد کردن آن‌ها نیز، نیاز به ارز است. 

تعریف ساده‌ی نرخ ارزرا می‌توان ارزش یک واحد پول خارجی به پول داخلی دانست. مثلا قیمت یک کالای وارداتی بر اساس ارزش آن در کشور مبدأ.

ارز چیست؟

ارزها برای تبادل کالا و خدمات، سرمایه‌گذاری، سفر و تجارت بیشترین کاربرد را دارند.

ارز به معنای واحد پولی است که در یک کشور به عنوان واحد تبادل و اندازه‌گیری ارزش مالی استفاده می‌شود. ارزها می‌توانند به صورت نقدی (کاغذی یا سکه‌ای) یا الکترونیکی (بانکی) موجود باشند.

هر کشور دارای ارز مخصوص خود است که توسط بانک مرکزی آن کشور تنظیم و نظارت می‌شود.

تفاوت پول و ارز چیست؟

منظور از پول هر نوع واحد معاملاتی اعتباری (نقدی و الکترونیکی) است که برای خرید و فروش کالاها و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد. پول معمولا به‌صورت سکه، کارت اعتباری یا دیجیتال (مانند ارزهای دیجیتال) وجود دارد.

اما منظور از ارز، به نوع واحد پولی گفته می‌شود که در یک کشور خاص به عنوان واحد پول رسمی و قانونی شناخته می‌شود. ارز معمولا توسط دولت یا بانک مرکزی کشور صادر و برای انجام تجارت بین‌المللی و تبادلات اقتصادی استفاده می‌شود. 

به طور خلاصه، پول به عنوان واحد معاملاتی عمومی در داخل کشور و ارز به عنوان واحد پول رسمی کشورهای خارجی تعریف می‌شود.

انواع ارز

هر کشوری ارز مخصوص به خود را دارند، از ارزهای معروف و با ارزش دنیا می‌توان به دلار آمریکا (USD)، یورو (EUR)، ین ژاپن (JPY) و پوند استرلینگ (GBP) اشاره کرد. البته در این موارد استثناهاتی هم هست. به این معنی که یک ارز مخصوص چند کشور باشد. 

به عنوان مثال یورو ارز رایج چند کشور اروپایی است. یا در پاناما و السالوادور استفاده از دلار به عنوان ارز رایج آزاد است. بنابراین در دنیای اقتصاد انواع ارز وجود دارد:   

انواع ارز: ارز دولتی ( ارز ترجیحی)

هر کشور سیاست‌های خاص خود را در خصوص استفاده از ارز دولتی دارد و این سیاست‌ها در طول زمان دستخوش تغییرات هستند. ارز دولتی معمولاً با ارزهای دیگر که در بازار آزاد معامله می‌شوند، تفاوت‌های قابل توجهی دارد.

ارز دولتی یا ارز ترجیحی به ارزی اطلاق می‌شود که توسط دولت یا نهادهای دولتی برای تعاملات خارجی و تجاری استفاده می‌شود. این نوع ارزها معمولاً تحت کنترل دولت یا بانک مرکزی قرار دارند و قیمت آن‌ها توسط دولت تعیین می‌شود.

ارز دولتی به منظور حفظ پایداری اقتصادی، کنترل نرخ ارز، محافظت از صادرات و واردات، جلوگیری از نوسانات ناخواسته در بازار ارز و حفظ رقابت‌پذیری صنایع محلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، برخی کشورها پرداخت ارز دولتی را به صورت مخصوص و انحصاری برای خرید کالاهای ضروری مورد نیاز یا صادرات مهم پرداخت کنند.

انواع ارز: ارز نیمایی

ارز نیمایی یا به عبارتی‌دیگر دلار نیمایی، در سامانه الکرونیکی نیما (مخفف نظام یکپارچه معاملات ارزی) بانک مرکزی توزیع می‌شود. این سامانه با هدف تسهیل تأمین ارز و ایجاد یک فضای یکپارچه برای واردکنندگان و صادرکنندگان راه‌اندازی شده است.

قیمت ارز نیمایی توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود و نرخ آن به نسبت ارز آزاد پایین‌تر است. البته که سقف دریافت ارزنیمایی هم با توجه به اولویت‌های دولت و سابقه شخص کاملا متفاوت است. 

ارز نیمایی در دسته‌ی ارزهای دولتی قرار گرفته و نرخ آن نسبت به ارز آزاد پایین‌تر است. به منظور جلوگیری از هدر رفت ارز کشور، ارز نیمایی معمولا به کالایی‌هایی که در دسته‌ی کالاهای غیرضروریقرار می‌گیرند تعلق نمی‌گیرد.

انواع ارز: ارز سنا (ارز توافقی)

قیمت دلار سنا میانگین قیمت خرید و فروش صرافی‌ها است. خرید دلار سنا از این قرار است که افراد با ثبت نام و وارد کردن کد ملی می‌توانند تا سقف 2200 دلار به عنوان سهمیه سالانه از آن بهره‌مند شوند.

ارز سنا هم روش دیگری برای خرید دلار با قیمت کمتر از بازار آزاد است. در ایران علاوه بر ارز دولتی و ارز آزاد، از دو روش دیگر هم می‌توان برای خرید ارز اقدام کرد: سامانه نیما (مخفف نظام یکپارچه معاملات ارزی) و دیگری سامانه سنا (سامانه نظارت ارزی) است. 

سامانه سنا هم از سوی بانک مرکزی راه‌اندازی شده است و هدفش اعلام میانگین قیمت دلار معامله شده در صرافی‌ها است. قیمت اعلام شده در این سامانه www. sanarate.ir معمولا پایین‌تر از قیمت دلار آزاد است.

انواع ارز: ارز آزاد

نرخ ارز آزاد، نرخ خرید و فروش ارز در بازار غیر رسمی و غیر دولتی است. ارز آزاد به ارزی اطلاق می‌شود که قیمت آن توسط عرضه و تقاضا در بازار جهانی تعیین می‌شود و دولت یا نهادهای دولتی در روش های تعیین نرخ ارز دخالت نمی‌کنند.

ارز آزاد به طور عمده در بازار ارز بین‌المللی معامله می‌شود و قیمت آن تحت تأثیر عوامل اقتصادی مختلف مانند نرخ فائو، سیاست‌های پولی، شرایط اقتصادی جهانی و رویدادهای سیاسی قرار دارد.

در یک نظام ارز آزاد، افراد و شرکت‌ها می‌توانند بدون محدودیت ارز خود را خرید و فروش کنند و به صورت آزاد به بازار جهانی دسترسی داشته باشند. این نوع نظام ارز آزاد معمولاً بر اساس اصول اقتصاد بازار و اصول آزادی تجارت تأسیس شده است.

اما باید توجه داشت که استفاده از ارز آزاد نیاز به پایبندی به سیاست‌های پولی و اقتصادی مناسب دارد تا از پایداری اقتصادی جلوگیری شود.

استفاده از ارز آزادبه منظور افزایش رقابت، تسهیل تجارت بین‌المللی، جذب سرمایه خارجی، افزایش صادرات و واردات، حفظ پایداری اقتصادیو کاهش نوسانات ناخواسته در بازار ارز می‌انجامد.

انواع ارز: ارز دانشجویی

ارز دانشجویی یا ارز نیمایی مخصوص دانشجویانی است که در مقطع کارشناسی ارشد یا دکترا موفق به پذیرش دانشگاه‌های خارجی شده‌اند.

اصطلاح “ارز دانشجویی” به معنای ارزی است که دانشجوان برای تحصیل در خارج از کشور استفاده می‌کنند. این اصطلاح به طور خاص به ارزهایی اطلاق می‌شود که دانشجوان برای پرداخت شهریه‌ها، هزینه‌های زندگی و هزینه‌های دیگر مربوط به تحصیل در دانشگاه‌های خارجی استفاده می‌کنند.

این نوع ارز با نرخ دولتی به دانشجویان تعلق می‌گیرد. دانشجویان بین‌المللی می‌توانند با ثبت نام در سامانه‌های خاص برای ثبت نام غیرحضوری و خرید دلار نیمایی با قیمت پایین‌تر از دلار آزاد اقدام کنند. 

(ما در مقاله ارز دانشجویی چیست به صورت کامل به شرح این ارز و شرایط دریافت آن پرداخته ایم و پیشنهاد می کنیم حتما این مطلب را مطالعه نمایید.)

انواع ارز: ارز تهاتری

ارز تهاتری یا تهاتر ارزی، ارزی است که در معامله‌های پایاپا محاسبه می‌شود به این معنا که دو طرف قرارداد میزان معینی از دو وجه پول از دو ارز مختلف را در زمان مشخصی با یکدیگر مبادله می‌کنند. تهاتر ارزی در دو نوبت و دو بهای مختلف انجام می‌شود:

یک نوع معامله از این قرار است که: تهاتر ارزی بر اساس پایه نقدی است و بر طبق آن دو طرف قرارداد در مدت انجام قرارداد دو نرخ پولی یا ارزی را به صورت نقدی با یکدیگر معاوضه می‌کنند.

و دیگری تهاتر ارزی بر پایه آتی است. با این اصل که دو طرف قرارداد در مدت سر رسید دو نوع پول متفاوت را به نرخ آینده به یکدیگر برمی‌گردانند. 

در معامله ارز بر اساس تهاتر ارزی، قیمت و تعداد ارز مشخص و در زمان مشخصی در آینده تحویل داده می‌شود. این نوع تبادل ارز معمولاً برای مقابله با ریسک ناشی از نوسانات نرخ ارز استفاده می‌شود.

در کل، ارز تهاتری یا ارز تهاتر، به معنای خرید و فروش ارز با قیمتی مشخص در آینده است. 

انواع ارز: ارز صادراتی

ارز صادارتی از صادرات کالاهای غیر نفتی به دست می‌آید و نرخ آن نسبت به نرخِ ارز آزاد کمتر است.

ارز صادراتی به ارزی گفته می‌شود که از صادارت کالاهای غیر نفتی به دست می‌آید. نرخِ ارز صادراتی از دولتی بیشتر ولی از نرخ ِارز بازار آزاد کمتر است. ارز صادراتی به عنوان یک منبع درآمد برای کشورها بسیار حائز اهمیت است، زیرا باعث افزایش درآمد ناخالص ملی و تقویت نرخ ارز محلی می‌شود. همچنین، ارز صادراتی می‌تواند به صنعت‌ها و تولیدکنندگان کمک کند تا بازارهای جدید را فتح و رقابت‌پذیری خود را افزایش دهند.

بسیاری از کشورها برنامه‌ها و سیاست‌های خاصی برای تشویق صادرات دارند، از جمله اعطای تسهیلات مالی و مالیاتی به صادرکنندگان، تسهیلات بانکی برای صادرات، و توسعه بازارهای خارجی. این تدابیر به منظور افزایش درآمد صادراتی و تحقق تعادل تجاری در کشور استفاده می‌شوند.

انواع ارز: ارز شناور

نرخِ ارز شناور یعنی تعیین قیمت ارز از طریق بازار فارکس و مبتنی بر عرضه و تقاضا. نرخِ ارز شناور با نرخ ثابت ارز کاملا متفاوت است.

اگرچه که نرخ ارز شناور توسط بازار و عرضه و تقاضای ارز و بدون دخالت مستقیم دولت یا بانک مرکزی، تعیین می‌شود، اما دولت به‌صورت غیر مستقیم نقش مهمی در تعیین و مدیریت آن دارد.

در این سیستم، نرخِ ارز بر اساس عوامل اقتصادی مانند عرضه و تقاضا، نرخ بهره، تورم و شرایط بازار بین‌المللی تعیین می‌شود.

انواع ارز: ارز وزانس

ارز وزانس ارزی است که پس از دریافت کالا حواله می‌شود.

انواع ارز: ارز مبادله

ارز مبادله همانطور که از نامش مشخص است، ارزی است که در مرکز مبادلات ارزی برای برخی گروه از کالاها جهت واردات در نظر گرفته می‌شود.

انواع ارز: ارز رقابتی

ارز رقابتی ارزی است که از سوی دولت در رقابت با بازار آزاد، عرضه می‌شود. 

بازار متشکل ارزی

بازار متشکل ارزی بازار شفاف و برخطی است که کارگزاران مجاز بازار ارز (اعم از بانک‌ها و صرافی‌های دارای مجوز) که اینک در سامانه نیما فعالیت می‌کنند و مسئولت تعیین نرخ توافقی فروشنده و خریدار ارز را برعهده دارند، می‌توانند در آن به انجام معاملات نقد و حواله ارزی بپردازند. 

انواع ارز در کشورهای همجوار

ارز در کشورهای همجوار نقش مهمی در تبادلات تجاری و اقتصادی بازی می‌کند؛ همکاری‌های اقتصادی بین این کشورها می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی و تجاری آن‌ها کمک کند. 

ارز در کشورهای همجوار نیز می‌تواند نقش مهمی در تبادلات تجاری و اقتصادی داشته باشد. بسیاری از کشورها به دلیل وجود مرزهای مشترک و تبادلات تجاری فراوان با کشورهای همسایه، ارزهای همجوار خود را به عنوان ارزهای مبادله‌ای و تبادلی استفاده می‌کنند.

به عنوان مثال، کشورهای همجوار ممکن است برای تسهیل تجارت با یکدیگر از ارزهای محلی خود به جای ارزهای بین‌المللی استفاده کنند. این کار می‌تواند هزینه‌های تبدیل ارز و همینطور ریسک‌های مرتبط با نوسانات نرخ ارز را کاهش دهد.

توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری بین کشورهای همجوار منجر به تعیین یک ارز مشترک بین آن‌ها شود. این ارز مشترک می‌تواند به عنوان واحد تبادل در تجارت بین المللی و تبادلات مالی بین کشورهای همجوار استفاده شود و روابط اقتصادی بین آن‌ها را تقویت کند. انواع دلار همجوار عبارتند از: 

دلار هرات

دلار هرات واحد پولی افغانستان است که در شهر هرات و مناطق اطراف آن استفاده می‌شود. این واحد پولی به دلیل نامگذاری بر اساس نام شهر هرات، در این منطقه معمولاً به عنوان واحد پولی محلی استفاده می‌شود.

در حال حاضر، دلار هرات به عنوان یک واحد پولی محلی در افغانستان استفاده می‌شود و نرخ تبادل آن با دلار آمریکا و دیگر ارزها کاملا متغیر است.

بعضی از منابع اشاره کرده‌اند که دلار هرات به طور رسمی تأیید نشده و تنها به عنوان یک واحد پولی محلی در شهر هرات و مناطق اطراف آن استفاده می‌شود.

دلار سلیمانیه

در عراق و در برخی از مناطق اطراف آن، واحد پولی محلی به نام دلار سلیماینه استفاده می‌شود. به طور کلی، دلار سلیمانیه به عنوان واحد پولی محلی در شهر سلیمانیه و مناطق اطراف آن استفاده می‌شود.

اما باید توجه داشت که این واحد پولی تأیید رسمی نداشته باشد و فقط به عنوان یک واحد پولی محلی در این منطقه استفاده شود. 

دلار دوبی

دلار دبی واحد پولی است که به عنوان درهم دبی نیز شناخته می‌شود. درهم دبی به عنوان واحد پولی اصلی در امارات متحده عربی استفاده می‌شود و نرخ تبادل آن با دلار آمریکا و دیگر ارزها تعیین می‌شود.

درهم دبی به عنوان واحد پولی رسمی در امارات متحده عربی استفاده می‌شود و در تمام تراکنش‌های مالی و تجاری در این کشور به کار می‌رود.

این واحد پولی به کد ISO 4217 AED معروف است و به صورت رسمی توسط بانک مرکزی امارات متحده عربی صادر می‌شود.

انواع ارز: حواله ارزی

حواله ارزی (به‌طور خاص حواله دلاری یا دلار حواله‌ای) نوعی دستور پرداخت است که یک بانک، مؤسسه مالی یا صرافی به دنبال درخواست مشتری خود به کارگزار خارج از کشور (بانک، مؤسسه مالی یا صرافی خارجی) می‌دهد تا به موجب آن مبلغی را به دریافت کننده حواله پرداخت کند. 

انواع ارز: معاملات فردایی

پلیس امنیت اقتصادی اعلام کرده است که هرگونه معاملات فردایی طلا، سکه و ارز طبق قانون ممنوع است. فقط معاملاتی مجاز و قانونی است که در واحدهای صنفی قانونی و رسمی و با رعایت قوانین و مقررات پولشویی و مالیاتی انجام شود.  

معامله فردایی که به‌نام معامله آتی یا شنبه‌ای هم معروف است، یک مدل از معامله است که افراد برای هیجان‌زده کردن بازار و تغییر قیمت‌ها دست به انجام آن می‌زنند. این معاملات مخصوص دلالان بازار است که بدون هیچ گونه دلاری فقط برای تشنج بازار این کار را انجام می‌دهند. 

انواع ارز: دلار تهران

منظور از دلار تهران، قیمت دلار در بازار تهران است. قیمت دلار در بازار تهران مانند دیگر شهرها، متأثر از عوامل مختلفی از جمله تقاضا و عرضه، اقتصاد کشور، تغییرات قیمت نفت، تحریم‌ها و سیاست‌های دولت است. 

انواع ارز: دلار مشهد

یک زمانی دلار معامله شده در مشهد ارزان‌تر از بازار معاملات ارز تهران بود به همین دلیل، اسم آن حسابی بر سر زبان‌ها افتاده بود. در کل، بخاطر شرایط خاص اقتصادی که نوسانات ارز زیاد است و تقاضا برای دلار بالا می‌رود، بعد جغرافیایی هم اهمیت پیدا می‌کند.

به طور معمول در نقاط مرزی که مبادلات مالی بیشتری نقد است و بانکی نیست، قیمت دلار پایین‌تر است.

انواع نرخ ارز در ایران و جهان

نرخِ ارز به قیمت یک واحد ارز یک کشور در مقایسه با واحد ارز کشور دیگر اشاره دارد. به عبارت دیگر، نرخِ ارز نشان دهنده تعداد واحد‌های ارز یک کشوری است که برای تبادل با یک واحد ارز دیگر (معمولاً دلار آمریکا) لازم است.

نرخ ارز توسط بازارهای مالی مختلف، بانک‌ها، و دولت‌ها تعیین می‌شود و تحت تأثیر عواملی نظیر تقاضا و عرضه، شرایط  اقتصادی، سیاست‌های پولی و مالی، و عوامل جهانی مانند نرخ بهره و تحریم‌ها قرار می‌گیرد.

انواع نرخ ارز به معانی  مختلفی از قیمت‌گذاری ارز در بازار اشاره دارد. برخی از انواع نرخِ ارز عبارتند از:

نرخ ارز حقیقی

نرخِ ارز حقیقی به نرخی اشاره دارد که با در نظر گرفتن تأثیرات تورم و قیمت‌گذاری داخلی، قیمت واقعی ارز را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، در این مدل محاسبه تأثیر تورم و تغییرات نرخِ ارز را در نظر گرفت تا یک تصویر کاملتری از ارزش واقعی ارز در بازار ارز را ارائه دهد.

برای محاسبه نرخ ارز حقیقی، عموماً از روشی استفاده می‌شود که قیمت‌ها و نرخ تورم داخلی و خارجی را با یکدیگر مقایسه می‌کند.

این نرخ به‌طور کلی توسط بانک‌های مرکزی یا سازمان‌های مربوط به امور اقتصادی و ارزیابی معیارهای اقتصادی محاسبه می‌شود.

نرخ ارز مؤثر اسمی

نرخِ ارز مؤثر اسمی (Nominal Effective Exchange Rate) ارزش یک ارز را برحسب میانگین وزنی پول سایر کشورها اندازه‌گیری می‌کند. در این ارزیابی، سهم هر کشور در تجارت بین‌المللی (فارکس) مشخص می‌شود؛

به همین دلیل معامله‌گران فارکس نرخ ارز مؤثر اسمی را به نام نرخ ارز با وزن تجاری یا شاخص ارزهای وزنی تجاری می‌نامند.  

نرخ ارز مؤثر حقیقی

نرخ ارز مؤثر حقیقی یا نرخ ارز مؤثر واقعی (REER) از تقسیم یک میانگین وزنی از قیمت سبدکالایی در کشورهای طرف تجاری برحسب پول داخلی نسبت به قیمت آن در کشور به دست می‌آید.

اگر اثر تورم را از نرخ ارز مؤثر جدا کنیم، نرخِ ارز مؤثر حقیقی به دست می‌آید. به این ترتیب، با افزایش نرخِ ارز مؤثر حقیقی می‌توان متوجه شد که صادرات آن کشور باارزش‌تر شده و واردات آن ارزان‌تر. 

نرخ ارز چگونه تعیین می شود؟

همانطور که تاکنون توضیح داده شد، نرخ ارز انواع مختلف دارد و هر کدام با روش خاص خود تعیین می‌شوند.

بنابراین قانون کلی برای محاسبه نرخ ارز وجود ندارد مثلا نرخِ ارز حقیقی با نسبت نرخ‌های ارز خارجی به نرخِ ارز داخلی برحسب یک پول واحد تعیین می‌شود یا نرخِ ارز مؤثر اسمی ارزش پول یک کشور بر حسب معدل وزنی از پول سایر کشورها ارزیابی می‌شود. 

چه عواملی بر نرخ ارز تأثیر می‌گذارند؟

عوامل زیادی بر روی نرخ ارز و ارزش پول ملی تأثیرگذار هستند. برخی از این عوامل به سیاست‌های دولت و برخی دیگر نتیجه‌ی روند معاملات بازار داخلی است.

قطعا در این بین مهم‌ترین عامل تورم است که موجب نوسانات شدید قیمت ارز و کالا می‌شود. در ادامه با عوامل تأثیرگذار بر نرخ ارز آشنا خواهید شد: 

انواع نرخ ارز و تراز پرداخت‌ها

موجودی حساب یا تراز پرداخت ها (Balance of payments) که بیشتر با مخفف (BOP) معروف است، روشی برای نظارت بر تمام تراکنش‌های پولی بین‌المللی در یک دوره خاص استفاده می‌شود.

تمامی معاملات انجام شده توسط بخش خصوصی و دولتی در BOP برای تعیین مقدار پول در داخل و خارج از یک کشور محاسبه می‌شود. به این ترتیب که اگر کشوری پول دریافت کرده باشد، به آن اعتبار و اگر پول خرج کرده باشد، به آن تراکنش بدهکار می‌گویند.

انواع نرخ ارز و استقراض خارجی

استقراض به معنی قرض یا وام گرفتن است و به دو نوع خارجی و داخلی دسته بندی می‌شود. استقراض خارجی به معنای جابجایی در ثروت کشور است.

دولت‌ها بنابر دلایل مختلفی به استقراض خارجی روی می‌آورند: دلایل اقتصادی و غیر اقتصادی.

یکی از مهم‌ترین دلیل‌ها برای اخذ وام خارجی، جبران کسری تراز پرداختی است. از آنجاییکه ارزش کالاهای وارداتی بیشتر از کالاهای صادراتی است، این کشورها دچار تراز پرداخت می‌شوند. 

انواع نرخ ارز و انتظارات برای آینده

انتظارات سرمایه‌گذاران و روندهای اقتصاد جهانی با پیش‌بینی تغییرات نرخ ارز می‌توند بر قیمت ارز تأثیر گذاشته و آن را با چالش روبه‌رو کند. 

انواع نرخ ارز و تورم

نرخ تورم یعنی اینکه قیمت کالاها و خدمات در طول زمان افزایش یابد. اگر کشوری تورم بالایی را تجربه کند، ارزش پول آن کشور نسبت به سایر ارزها کاهش پیدا کند، چون مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند تا ارزهای پایدارتری را نگهداری کنند. 

انواع نرخ ارز و سیاست‌های اقتصادی

سیاست‌های اقتصادی نادرست تأثیرعمیقی بر نرخ ارز دارد. سیاست اقتصادی شامل سیاست مالی دولت (روش‌های بودجه‌بندی) و سیاست پولی است. سیاست‌های دولت و بانک مرکزی اغلب می‌توانند با تغییرات هر چند جزئی، نرخ ارز را بالا و پایین کنند. 

انواع نرخ ارز و وضعیت اقتصادی کشورها

وضعیت اقتصادی کشورها یکی از عوامل مهم است که بر قیمت ارز تأثیرگذار است. مثلا رشد اقتصادی قوی و پایدار معمولا باعث افزایش اعتماد به اقتصاد کشور شده و در نتیجه منجر به افزایش قیمت ارز آن نسبت به ارزهای خارجی می‌شود. 

انواع نرخ ارز و نرخ بهره

نرخ بهره نیز از عوامل مهمی است که بر روی قیمت ارز تأثیر می‌گذارد. نرخ بهره بر روند سرمایه‌گذاری در کشور تأثیرگذار است. افزایش نرخ بهره باعث کاهش سرمایه‌گذاری و منجر به کاهش قیمت ارز آن کشور می‌شود.

انواع نرخ ارز و نظام ارزی

نظارم ارزی یک کشور شامل سیاست‌ها و قوانینی است که تعیین می‌کند چگونه ارز ملی و ارز خارجی در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. نظام ارزی شامل نرخ ارز رسمی، کنترل ارز، سیاست‌های تعیین نرخ ارز و سیاست‌های تجاری باشد. 

نرخ ارز و عوامل کوتاه‌مدت

عوامل کوتاه مدت خودش به دسته‌های متفاوتی تقسیم می‌شود که می‌تواند به‌طور دوره‌ای موجب کاهش یا افزایش نرخ ارز در کشور شود. تغییرات ناگهانی در بازارهای مالی، نرخ بهره، بورس، قیمت طلا و سایر دارایی‌های مالی به شدت بر روی نرخ ارز تأثیرگذار هستند. 

نرخ ارز و عوامل بلندمدت

عوامل بلند مدتی که می‌توانند بر روی نرخ ارز تأثیرگذارند عبارتند از: 

• وضعیت اقتصادی کلان
• سیاست‌های پولی و مالی
• عوامل سیاسی
• عوامل جغرافیایی و طبیعی 
• عوامل اجتماعی و فرهنگی

مراحل و مدارک لازم برای خرید ارز

بر اساس مصوبه سال 1403، هر فرد ایرانی می‌تواندن یک بار در سال 2000 یورو به میزان معادل آن، ثبت نام ارز دولتی داشته باشد. برای خرید ارز دولتی هر فرد با داشتن کارت ملی و سیم کارت شخصی می‌تواند با مراجعه حضوری به صرافی‌ها اقدام کند. مراحل خرید ارز دولتی: 

• نوبت‌دهی از طریق صرافی 
• افتتاح حساب ارزی در بانک ملی برای خرید دلار دولتی 
• مراجعه به شعبه ارزی و دریافت شماره شبا حساب ارزی 
• مراجعه به صرافی و پرداخت هزینه معادل ارز دولتی 
• پراخت 5 درصد کارمزد مبلغ ریالی دلار، در روز خرید ارز دولتی 
• مراجعه به شعب ارزی بانک ملی برای دریافت ارز دولتی به صورت فیزیکی 

( بر ای اطلاع بیشتر در خصوص حساب سپرده ارزی و انواع حسابی که قابل افتتاح است مطلب حساب سپرده ارزی چیست را مطالعه نمایید.)

نرخ تبدیل چیست؟

نرخ تبدیل ارز نشاندهنده‌ی میزان یک نوع ارز برای تبادل یک ارز دیگر است. عوامل متفاوتی مانند مقدار عرضه و تقاضای نسبی بازار بر نرخ تبدیل مؤثرند. بانک مرکزی و دولت‌ها را برای پاسخ به تغییرات عرضه و تقاضا سیاست‌هایی را وضع می‌کنند که بر نرخ ارز تأثیر خواهند گذاشت. 

نرخ ارز ثابت و شناور چیست؟

نرخ ارز ثابت به مفهوم معین بودن ارز ملی یک کشور نسبت به یک یا چند ارز خارجی در نظر گرفته می‌شود، در حالی که نرخ ارز شناور (نرخ نوسان یا نرخ ارز انعطاف‌پذیر نیز خوانده می‌شود) نتیجه تأثیر عرضه و تقاضای بازار بر ارز ملی است. 

نرخ ارز چه تاثیری بر عرضه و تقاضای کالا دارد؟

نرخ ارز یکی از عوامل مهمی است که بر روی قیمت‌ها تأثیر می‌گذارد. در ایران، بسیاری از کالاها و خدمات وابسته به واردات هستند. این کالاها و خدمات معمولا با ارز خارجی خریداری می‌شوند. بنابراین، تغییر نرخ ارز خارجی به طور مستقیم تأثیری بر قیمت این کالاها و خدمات در بازار داخلی دارد. به عبارت دیگر ،افزایش نرخ ارز خارجی باعث افزایش قیمت کالاها و خدمات وارداتی در بازار داخلی می‌شود. 

نرخ ارز محدود چیست؟

نرخ ارز محدود یا همان تعیین شده، به نرخی اشاره دارد که توسط دولت یا بانک مرکزی کشور برای خرید و فروش ارز تعیین می‌شود و از آن به عنوان نرخ ارز رسمی یا نرخ رسمی تبادل ارز نیز یاد می‌شود. نرخ ارز محدود معمولا برای کنترل تورم، حفظ پایداری اقتصادی، حفظ صادارت و واردات و یا به منظور تأمین نیازهای مالی دولت تعیین می‌شود.

نرخ ارز و تجارت خارجی

نرخ ارز و تجارت خارجی به‌طور مستقیم با یکدیگر مرتبط و تأثیرات متقابلی بریکدیگر دارند. در واقع، نرخِ ارز تعیین کننده‌ی قیمت کالاها و خدمات در بازار جهانی است و تأثیر زیادی بر صادارت و واردات یک کشور دارد. اگر نرخِ ارز یک کشور نسبت به ارزهای خارجی کاهش پیدا کند، کالاهای آن کشور در بازار جهانی رقابتی‌تر و ارزان‌تر خواهند بود، که ممکن است تحریم و صادرات افزایش یابد.

از طرف دیگر، اگر نرخِ ارز یک کشور نسبت به ارزهای خارجی افزایش پیدا کند، صادرات آن کشور گران‌تر خواهند شد و ممکن است باعث کاهش تقاضا برای محصولات آن کشور در بازار جهانی شود.  به علاوه، تغییرات در نرخ ارز می‌تواند تأثیر زیادی بر هزینه‌های تولید، سودآوری شرکت‌ها، قدرت خرید مصرف کنندگان و سطح صادرات و واردات یک کشور داشته باشد. 

افزایش نرخ بهره و تاثیر آن بر نرخ ارز

افزایش نرخ بهره تأثیر زیادی بر نرخِ ارز یک کشور می‌تواند داشته باشد. زمانی که نرخ بهره افزایش می‌یابد، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به دنبال کسب بازدهی بیشتر از سرمایه‌گذاری‌هایشان هستند. این باعث می‌شود که به کشورهایی که نرخ بهره بالاتری دارند جذب شوند و از آن کشور قوی‌تر شود. 

با افزایش نرخ بهره، سودآوری سرمایه‌گذاری در آن کشور افزایش می‌یابد که می‌تواند منجر به افزایش تقاضا برای ارز آن کشور شود. این ممکن است باعث افزایش نرخ آن نسبت به ارزهای خارجی شود. از طرفی دیگر، افزایش نرخ بهره ممکن است باعث افزایش هزینه‌ها برای شرکت‌ها و تولیدکنندگان شود، در نتیجه با کاهش صادرات و افزایش واردات روبه‌رو خواهند شد. 

نرخ ارز اسمی چیست؟

نرخِ ارز اسمی و حقیقی از مهم‌ترین مواردی است که در بررسی‌های اقتصادی باید در نظر گرفت. اگر بخواهیم نرخِ ارز اسمی را خیلی ساده توضیح دهیم، نرخ ارز اسمی به معنی تعداد واحد پولی است که در یک کشور می‌پردازیم تا یک واحد پولی از کشور دیگر را به دست بیاوریم. 

قوی شدن یا ضعیف شدن ارز یعنی چه؟

با نوسانات بازار ارز در سال‌های اخیر بهتر می‌توان اصطلاح قوی شدن یا تضعیف شدن ارز را درک کرد. هر چقدر برای خرید ارز یک کشور پول ملی بیشتری پرداخت کنید، یعنی اینکه پول ملی در برابر ارز آن کشور ضعیف است و بالعکس. اگر برای ارز کشوری، پول ملی کمتری خرج شود، به این معنی است که پول ملی در برابر ارز آن کشور تقویت شده است.  

تورم و نرخ ارز چه تاثیری بر یکدیگر دارد؟

همانطور که در طول متن به این نکته اشاره شد، تورم یکی از عوامل موثر بر روی نوسانات نرخ ارز است. طبیعی است که هر چقدر نرخ تورم بالا رود، قدرت خرید کاهش می‌یابد. تورم به افزایش پیوسته و مداوم قیمت‌ها در اقتصاد یک کشور اطلاق می‌شود. تورم زیاد به راحتی می‌تواند ارزش پول محلی را کاهش داده و ارزش نرخِ ارز کشور را نسبت به ارزهای خارجی کاهش دهد.  

نرخ ارز حقیقی چیست؟

نرخ ارز حقیقی یا نرخ ارز واقعی، به معنای نرخ ارزی است که با در نظر گرفتن تورم و تغییرات قیمت‌ها در دو کشور، ارز واقعی پول یک کشور نسبت به پول دیگر را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، نرخِ ارز حقیقی نشان دهنده ارزش واقعی پول یک کشور در مقایسه با یک کشور دیگر است.  

ارتباط نرخ ارز اسمی و نرخ ارز حقیقی چیست؟

نرخ ارز اسمی همان نرخ تبادل ارزهای دو کشور بدون در نظر گرفتن تورم یا تغییرات قیمت‌ها است. و نرخ ارز حقیقی ارزش واقعی پول یک کشور نسبت به کشور دیگر است. ارتباط بین نرخِ ارز اسمی و حقیقی با تورم و تغییرات قیمت‌ها، تأثیر مستقیم بر ارزش و اقعی پول یک کشور نسبت به پول دیگر است. معمولا در تحلیل وضعیت اقتصادی و مالی، مفهوم‌های نرخِ ارز اسمی و حقیقی به‌طور همزمان باید مورد بررسی قرار گیرند تا تصویر کامل‌تری از وضعیت نظام پولی و نظام تجارت خارجی کشورها به دست آید. 

کاربردهای ارز

ارزها یکی از ابزارهای مهم در اقتصاد جهانی است و برای مقاصد مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زیر به برخی از مهم‌ترین کاربردهای ارزها اشاره می‌کنیم: 

واسطه مبادله کالا و خدمات: ارزها به عنوان واحد پولی برای تبادل کالا و خدمات در تجارت بین‌المللی و داخلی استفاده می‌شوند:

• صادرات و واردات
• پرداخت و دریافت وجوه
• قراردادهای بین‌المللی 
• گردشگری
• تجارت الکترونیک 

 ذخیره ارزش

ذخیره ارزش (Store of Value)، یعنی جمع اوری دارایی که در طول زمان ارزشمند باشد. کالاها، ارزها و دارایی‌هایی که به عنوان ذخیره‌سازی ارزش مورد استفاده قرار می‌گیرند، قابل معامله هستند و در طول زمان از ارزش آن‌ها کم نمی‌شود. به عنوان مثال طلا ذخیره‌ای ارزشمند است. مفهوم ذخیره ارزش بر ریسک‌گریزی تکیه دارد. از دیگر دارایی‌های سودمند می‌توان روی ارزها، مخصوصا ارزهای دیجیتال حساب کرد.  

سرمایه گذاری

سرمایه‌گذاری روی ارز با برآورد بازار، یکی از کاربردهای مهم ارز در طول سالیان گذشته و هم اکنون است. خیلی از افراد و شرکت‌ها به منظور سرمایه‌گذاری و کسب سود، دارایی‌های ارزی را به عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری پرسود قلمداد می‌کنند. 

 

 

منبع: ویکی پدیا