سود عملیاتی چیست: نحوه محاسبه و تفاوت آن با سود غیر عملیاتی

یکی از مهم‌ترین مفاهیم در دنیای اقتصاد و فعالیت‌های اقتصادی، مفهوم سود و زیان است بنابراین لازم است به خوبی با آنها آشنا باشید. یکی از مفاهیم مهم در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری، سود عملیاتی است که سهامداران برای تصمیم‌گیری‌های درست باید به خوبی با آن آشنا باشند. در ادامه‌ی این مطلب از اینوستو می‌خواهیم به این بپردازیم که سودِعملیاتی به چه معناست و چه تفاوتی باسود غیرعملیاتی و سود خالص دارد.

سود عملیاتی (Operating Profit) چیست؟

خب ابتدا با این پرسش شروع می‌کنیم که منظور از  Operating Profit چیست؟ سود عملیاتی میزان باقیمانده‌ی سود پس از محاسبه‌ی تمام هزینه‌های عملیاتی یک واحد تجاری یا شرکت را نشان می‌دهد. به این ترتیب می‌توان گفت علاوه بر قیمت فروش یک کالا، هزینه‌هایی مانند هزینه‌های اداری، عمومی، حمل و نقل، هزینه‌های اجاره و بیمه و موارد دیگر در محاسبه سود عملیاتی در نظر گرفته می‌شوند. در واقع تمام هزینه‌های جانبی که برای حفظ فعالیت شرکت ضروری است، باید در محاسبه آن در نظر گرفته شود.

همه‌ی درآمدهای به دست آمده یک شرکت از طریق عملیات اصلی، درآمد عملیاتی است و هزینه‌هایی که در فرایند این درامدهای عملیاتی ایجاد شود، هزینه‌ی عملیاتی شرکت در نظر گرفته می‌شود. در نتیجه سودعملیاتی شرکتها اختلاف بین درآمدهای عملیاتی و هزینه‌های عملیاتی است.

درآمد عملیاتی چیست؟

درآمد عملیاتی در واقع درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اصلی یک شرکت است. برای مثال در یک شرکت ساختمانی با چند ماشین آلات سنگین، درآمدهای حاصل از ساخت و فروش خانه سودعملیاتی محسوب می‌شود و اگر شرکت از فروش ماشین‌آلات خود درآمد کسب کند، این در دسته‌ی سودهای عملیاتی قرار نخواهد گرفت.

نحوه محاسبه سود عملیاتی

 همانطور که اشاره کردیم، سودِعملیاتی شرکت در واقع باقیمانده‌ی سود پس از محاسبه‌ی تمام هزینه‌های عملیاتی است. به این ترتیب تمام هزینه‌هایی که برای حمل و نقل، بیمه، کارهای اداری و غیره انجام شده باید از درآمد عملیاتی کسر شود.

فرمول محاسبه را می‌توان به این صورت نوشت:

سودِعملیاتی = درامد عملیاتی – هزینه‌ی کالاهای فروخته شده – هزینه‌های عملیاتی – استهلاک

شکستن سود عملیاتی چیست؟

مفهوم شکستن Operating Profit شاخصی برای سودآوری بالقوه یک کسب و کار است و در واقع تمام فاکتورهای اضافی را از محاسبه‌ی سود حذف می‌کند و تنها شامل هزینه‌هایی است که برای ادامه‌ی کار لازم خواهد بود. بعلاوه اینکه در محاسبه این سود، استهلاک مربوط به دارایی‌ها نیز شامل می‌شود.

سودِعملیاتی به عنوان درآمد عملیاتی و درآمد قبل از مالیات و بهره نیز در نظر گرفته می‌شود. با این حال ممکن است شامل درآمد غیرعملیاتی نیز باشد. اگر یک شرکت درآمد غیرعملیاتی نداشته باشد، Operating Profit آن برابر با EBIT یا سود قبل از بهره و مالیات است.

مزایا و معایب سود عملیاتی

محاسبه این سود مزایا و معایبی نیز دارد. برای مثال شرکت‌ها می‌توانند به جای ارائه‌ی میزان سود خالص، Operating Profit خود را گزارش دهند زیرا سود خالص شامل هزینه‌های مالیات نیز می‌شود و در شرایطی که شرکت بدهی‌های زیادی داشته باشد، این سود وضعیت شرکت را مثبت‌تر نشان می‌دهد.

از سوی دیگر باید این را نیز ذکر کرد که سودعملیاتی سود کلی یک کسب و کار را نشان می‌دهد اما سودآوری را تضمین نمی‌کند. برای مثال شرکتی که بدهی بالایی دارد ممکن است این سود مثبت و در عین حال زیان خالص داشته باشد. همچنین در محاسبه این سود هزینه‌های بزرگ و اضافی مشخص نمی‌شود؛ به همین خاطر یک شرکت ممکن است سود خالص منفی و سودعملیاتیِ مثبت داشته باشد.

برای محاسبه آن، هزینه‌های عملیاتی از سود ناخالص کسر می‌شود و این سود نشان‌دهنده‌ی درآمد و هزینه‌های قابل کنترل یک شرکت است.

چه مواردی از سود عملیاتی مستثنی هستند؟

به طور کلی در تمایز بین فاکتورهایی که در سودعملیاتی موثر هستند و یا نیستند، باید گفت که سرمایه‌گذاری‌های طولانی‌مدت در این سود موثر نیست؛ این درحالی است که سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت در سودهای عملیاتی موثر هستند. برای مثال، تهیه‌ی مواد اولیه برای یک کارخانه در دسته هزینه‌های عملیاتی قرار می‌گیرد این در حالی است که ساختمان کارخانه هزینه‌ای ندارد.

هزینه های عملیاتی شامل چه مواردی است؟

هزینه‌های عملیاتی از جمله درآمد عملیاتی تنها از فعالیت‌های اصلی یک شرکت یا کسب و کار به دست می‌آید. برای مثال در یک شرکت ساختمانی تجهیزات، نیروی کار، هزینه‌های سوخت ماشین‌ها و غیره به عنوان هزینه‌های عملیاتی محاسبه می‌شوند و همانطور که درآمد به دست آمده از فروش ماشین‌آلات در دسته‌ی سودعملیاتی قرار نمی‌گیرد، خرید خودروهای جدید نیز هزینه‌ی عملیاتی محسوب نمی‌شود.

تفاوت سود عملیاتی و غیر عملیاتی چیست؟

همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم، این سود از تفاضل هزینه‌های عملیاتی از درآمدهای عملیاتی به دست می‌آید. اما در مورد سود غیرعملیاتی اینطور نیست. در واقع سود غیرعملیاتی سودی است که از فعالیت‌های غیراصلی شرکت به دست می‌آید و حاصل فعالیت‌های غیرعملیاتی است. به این ترتیب می‌توان گفت سودعملیاتی همیشگی و مستمر است و در مقابل سود غیرعملیاتی همیشگی و مستمر نیست.

آیا درامد حاصل از عملیات همان درآمد عملیاتی است؟

درآمد حاصل از عملیات و درآمد عملیاتی هر دو مشابه هستند اگرچه ممکن است استفاده از آنها متفاوت باشد. به طور کلی درآمد حاصل از عملیات درآمدی است که با کسر هزینه‌های تولید شده برای کسب درآمد شرکت از فعالیت‌های اصلی خود به دست می‌آورد. از سوی دیگر درآمد عملیاتی برای نشان دادن میزان سود در محاسبه سود و زیان رسمی شرکت استفاده می‌شود.

مقایسه ی سودعملیاتی با سود خالص و سود ناخالص

در این قسمت تصمیم داریم در خصوص تفاوت سودِعملیاتی و سود خالص و سود ناخالص صحبت کنیم. اگرچه ممکن است خیلی از افراد عبارت سود و درآمد را مشابه بدانند اما در امور مالی شرکت‌ها، این دو عبارت با یکدیگر بسیار متفاوت هستند. درآمد درواقع پول کسب شده یک شرکت است و درآمد خالص نیز یک فاکتور پیچیده‌تر از آن است. سود نیز پولی است که هزینه‌ها از آن کسر شده است.  

تفاوت این سودها در ارقام و حساب‌هایی است که در طول فرایند محاسبه باید کم یا زیاد شود. به این ترتیب، Operating Profit ناخالص تفاوت درامدهای عملیاتی و بهای تمام‌شده‌ی آنها است. برای محاسبه این سود باید هزینه‌های جانبی و هزینه‌های عملیاتی را از سود ناخالص کم کرده و سایر درامدهای عملیاتی را به آن اضافه نمود.

اما سود خالص عملیاتی یعنی چه؟ برای محاسبه سود خالص (فرمول سود خالص عملیاتی) باید تمام هزینه‌ها از جمله هزینه‌های تامین مالی، مالیات‌ها و غیره از سودعملیاتی کسر شده و درآمدهای غیرعملیاتی نیز به آن اضافه شود.

سود خالص عملیاتی پس از مالیات

در امور مالی شرکت‌ها، سودعملیاتی خالص پس از مالیات (Net Operating Profit After Tax) یود عملیاتی یک شرکت برای همه‌ی سرمایه‌گذاران از جمله سهامداران و طلبکاران است. NOPAT توسط تحلیلگران و سرمایه‌گذاران به عنوان فاکتوری دقیق برای میزان سودآوری یک شرکت برای مقایسه نتایج مالی شرکت در طول زمان و نسبت به رقبا استفاده می‌شود.

هنگام محاسبه این سود پس از کسر مالیات، هزینه‌ی بهره و اثرات سایر فعالیت‌های غیرعملیاتی مانند سود و زیان‌های غیرمعمول از درآمد خالص کسر می‌شود تا این رقم به ارزشی نزدیک شود که ارزش درآمد سالانه یک شرکت را نشان می‌دهد.

نحوه محاسبه‌ی سود خالص عملیاتی پس از مالیات به این صورت است:

NOPAT = درآمد خالص – سود غیرعملیاتی پس از مالیات + زیان غیرعملیاتی پس از مالیات + هزینه‌ی بهره پس از مالیات

نسبت سود عملیاتی به فروش خالص چیست؟

این نسبت از تقسیم سودعملیاتی بر فروش خالص به دست می‌آید و معیاری دقیق و معتبر برای محاسبه سود است.

تفاوت درآمد عملیاتی و غیر عملیاتی چیست؟

مهم‌ترین تفاوت درآمد عملیاتی و غیرعملیاتی را می‌توان در ماهیت فعالیت‌ها در نظر گرفت. به طور کلی درآمد حاصل از فعالیت‌های فرعی و غیراصلی یک شرکت در دسته‌ی درآمدهای غیرعملیاتی قرار می‌گیرد و در مقابل درامدهایی که از فعالیت‌های اصلی شرکت به دست می‌آید، در حسابداری به عنوان درآمد عملیاتی در نظر گرفته می‌شود.

هزینه و سود عملیاتی در بانک چیست؟

هزینه عملیاتی در بانک برای جذب سپرده‌ها است و اکثر آنها به سود پرداختنی به سپرده‌ها مربوط می‌شود. هزینه‌های غیرعملیاتی نیز شامل هزینه‌ی استهلاک اموال منقول و غیرمنقول، هزینه‌های مطالبات مشوک و هزینه‌های اداری و پرسنل‌ها می‌شود.

برای آشنایی با نحوه محاسبه سود سپرده ها توسط بانک ها مقاله: محاسبه سود سپرده بانکی: آموزش سریع محاسبه سود بانکی! را مطالعه نمایید.

مراحل محاسبه سود و زیان عملیاتی چیست؟

برای محاسبه سود و زیان عملیاتی و همینطور سود و زیان غیرعملیاتی دو روش وجود دارد. در روش اول ابتدا کلیه‌ی درامدها جمع شده و هزینه‌ها از آن کسر می‌شود که در نتیجه سود قبل از بهره و مالیات به دست می‌آید. با کسر مالیات و بهره از این رقم به سود یا زیان پس از کسر مالیات یا همان سود یا زیان خالص می‌رسیم.

در روش دوم محاسبه سود و زیان عملیاتی، ابتدا درآمدهای عملیاتی به دست آمده و هزینه‌های عملیاتی از آن کم می‌شود که به سود یا زیان عملیاتی می‌رسیم. سپس هزینه‌های غیرعملیاتی از درآمدهای غیرعملیاتی کسر می‌شود و در نهایت سود یا زیان قبل از کسر مالیات به دست می‌آید که با کسر مالیات نیز به سود یا زیان خالص خواهیم رسید.

حاشیه سود عملیاتی چیست؟

Operating Profit Margin رقمی است که از تقسیم این سود به فروش به دست می‌آید. در واقع فاکتورهای غیرعملیاتی مانند درآمد و هزینه‌ی بهره، هزینه‌های مالی، مالیات، درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی مانند درآمد به دست آمده از سرمایه‌گذاری‌ها یا دریافت بدهی‌ها، سود و زیان واگذاری دارایی‌ها و غیره در محاسبه سود آن منظور نمی‌شود. حاشیه سودعملیاتی یک معیار قوی و معتبر برای ارزیابی سودآوری و فروش یک شرکت است.

برای محاسبه حاشیه سودِعملیاتی لازم است میزان این سود یا درآمد عملیاتی شرکت بر میزان کل فروش آن تقسیم شود.

منبع : ویکی پدیا