فرانشیز بیمه چیست: معرفی انواع فرانشیز بیمه و نحوه محاسبه آن

هنگام دریافت خدمات بیمه یا خسارت از شرکت‌های بیمه، لازم است بخشی از هزینه‌ها را خود فرد بیمه شونده پرداخت کند. این هزینه‌ها توسط شرکت بیمه تعیین می‌شود و مبلغ یا درصدی از هزینه‌ها است که شرکت بیمه ملزم به پرداخت آن نیست و بیمه‌گذار باید آن را پرداخت کند. به این مبلغ فرانشیزِ بیمه یا سهم بیمه‌گذار و خودپرداخت نیز گفته می‌شود و فرد بیمه‌گذار هنگام دریافت خدمات بیمه باید آن را پرداخت نماید. همه‌ی شرکت‌های بیمه در سراسر دنیا فرانشیز دارند. اما در ادامه این مطلب از وبلاگ اینوستو می‌خواهیم تعریف کاملتری از فرانشیزِ بیمه ارائه دهیم و انواع فرانشیزِ بیمه و نحوه محاسبه آن را بیان کنیم.

فرانشیز بیمه چیست؟

برای مثال یک شرکت بیمه ممکن است تنها 80 درصد از هزینه‌های مربوط به درمان را پرداخت کند و 20 درصد باقی‌مانده به عنوان فرانشیز بیمه در نظر گرفته می‌شود که بیمه‌گذار آن را پرداخت خواهد کرد.

ابتدا به این می‌پردازیم که اصلا منظور از فرانشیز چیست؟ فرانشیز در اصطلاح بیمه به بخشی از خسارت گفته می‌شود که بیمه‌گذار ملزم به پرداخت آن است و مقدار آن نیز در بیمه‌نامه مشخص می‌شود. این فاکتور معمولا به صورت درصد معینی از یک خسارت یا یک عدد تعیین می‌شود.

در همه جای دنیا فرانشیزِ بیمه وجود دارد و در هنگام عقد قرارداد بیمه، بیمه‌گذار باید آن را به خوبی بررسی کرده و سپس تایید و امضا کند. مبلغ فرانشیز در قرارداد بیمه‌ی تامین اجتماعی، بیمه تکمیلی، بیمه‌ی شخص ثالث و سایر انواع بیمه‌ها ذکر می‌شود و فرد بیمه‌گذار باید این مبلغ را شخصا پرداخت نماید.

مثالی ساده از مفهوم فرانشیز

در اینجا می‌خواهیم با یک مثال ساده‌ی دیگر مفهوم فرانشیز را توضیح دهیم. فرض کنید خودروی خود را بیمه‌ی شخص ثالث نموده‌اید و طبق قرارداد، فرانشیز بیمه 20 درصد تعیین شده است. در این صورت اگر خسارتی معادل 100 میلیون تومان به خودروی شما وارد شود، بیمه مبلغ 80 میلیون (معادل 80 درصد) آن را پرداخت کرد و طبق قرارداد بیمه، میزان 20 میلیون (20 درصد از مبلغ خسارت) بر عهده خود شماست.

فرانشیز 30 درصد چیست؟

یکی از بیشترین مبالغ خودپرداخت، فرانشیز 30 درصد خدمات بیمه‌ای است. به این ترتیب افرادی که بیمه‌نامه با سهم بیمه‌گذار 30 درصد دارند، باید 30 درصد از هزینه‌های درمان یا خسارت را خود پر داخت کنند و تنها 70 درصد از هزینه‌ها بر عهده‌ی شرکت بیمه خواهد بود.

فرانشیز 10 درصد یعنی چه؟

یکی از متداول‌ترین درصدهای خودپرداخت یا سهم بیمه‌گذار، مربوط به فرانشیز 10 درصد است که طبق این قرارداد، شرکت بیمه 90 درصد از هزینه‌های درمان یا خسارت را پرداخت نموده و تنها مبلغ اندک 10 درصد آن به عهده‌ی بیمه‌گذار خواهد بود.

(در مورد اصطلاحات بیمه به اطلاعات بیشتری نیاز دارید؟ به مقاله معرفی اصطلاحات بیمه مراجعه فرمایید.)

انواع فرانشیز بیمه

تا اینجا در مورد ماهیت و مفهوم فرانشیز صحبت کردیم اما انواع فرانشیزِ بیمه چیست و نحوه محاسبه فرانشیزِ بیمه به چه صورت است؟ در ادامه انواع خودپرداخت را توضیح خواهیم داد.

انواع فرانشیزِ بیمه: 1. محاسبه فرانشیز به صورت رقمی معین و ثابت

در اکثر موارد سهم بیمه‌گذار به عنوان یک رقم معین و ثابت تعیین می‌شود و از میزان خسارت یا هزینه‌ها کسر می‌شود. برای مثال یک شرکت بیمه ممکن است مبلغ 5 میلیون تومان را به عنوان فرانشیز مشخص کند. در این صورت، اگر فرد بخواهد از خدمات بیمه استفاده کند، از مبلغ کل خسارت، تنها 5 میلیون آن را باید بیمه‌گذار پرداخت نماید.

انواع فرانشیز بیمه: 2. محاسبه فرانشیز به صورت درصدی از بیمه

یکی از انواع رایج محاسبه سهم بیمه‌گذار نیز به صورت درصدی است. در این صورت سهم بیمه‌گذار به صورت درصدی از مبلغ بیمه تعیین می‌شود و هر چه مبلغ بیمه بیشتر باشد، خودپرداخت آن نیز بیشتر خواهد بود. برای مثال در یک قرارداد 400 میلیون تومانی، ممکن است 20 درصد از قرارداد (یعنی مبلغ 80 میلیون تومان) به عنوان فرانشیز بیمه مشخص شود که فرد بیمه‌گذار ملزم به پرداخت آن خواهد بود.

انواع فرانشیزِ بیمه: 3. فرانشیز بیمه به عنوان درصد ثابتی از خسارت

در برخی مواقع، فرانشیز بیمه به صورت درصدی از خسارت یا هزینه‌ها محاسبه می‌شود. به این ترتیب، بیمه‌گذار طبق درصد مشخصی که در بیمه‌نامه به عنوان مبلغ خودپرداخت یا سهم بیمه‌گذار تعیین شده، باید در پرداخت هزینه‌ها با شرکت بیمه سهیم شوند. در بیمه‌های تکمیلی معمولا فرانشیز درصدی بسیار رایج است. برای مثال در یک قرارداد بیمه تکمیلی ممکن است فرانشیز 20 درصد مشخص شده باشد که این این درصد در مبلغ خسارت یا هزینه‌ی درمان ضرب شده و از مبلغ خسارت کسر می‌شود.

(جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیمه SOS به مقاله بیمه SOS چیست؟ مراجعه فرمایید.)

انواع فرانشیز بیمه: 4. فرانشیز ترکیبی

یکی دیگر از روش‌های محاسبه فرانشیزِ بیمه، روش ترکیبی است که از ترکیب سقف خسارت (رقم معین و ثابت) و درصد فرانشیز به دست می‌اید. برای مثال در قرارداد یک شرکت بیمه ممکن است سهم بیمه‌گذار 20 درصد و تا سقف 1 میلیون تومان تعیین شود.

انواع فرانشیز بیمه: 5. محاسبه فرانشیز با در نظر گرفتن سقف غرامت

نوع دیگری از روش محاسبه فرانشیز بیمه، تعیین سقف غرامت پرداختی است. در این روش فقط تا سقف مشخص شده خسارت پرداخت می‌شود. برای مثال در یک بیمه خسارت، ممکن است سقف بیمه 400 میلیون تومان تعیین شود و باقی مبلغ خسارت بر عهده‌ی خود بیمه‌گذار خواهد بود. در شرایطی که ریسک خسارت بسیار زیاد است معمولا از این نوع محاسبه سهم بیمه‌گذار استفاده می‌شود.

کسر فرانشیز از خسارت چه توجیهی دارد؟

افراد معمولا نگران خسارت‌های جزئی در تصادفات یا هزینه‌های درمانی محدود نیستند اما تصادفاتی که ممکن است با خسارت‌های جانی یا مالی زیادی همراه باشد و یا هزینه‌های درمانی احتمالی برای جراحی‌ها و غیره، افراد را توجیه می‌کند تا برای بیمه اقدام کنند. به این ترتیب می‌توان گفت شرایط این چنینی، پرداخت فرانشیز و بخشی از خسارت‌ها برای بیمه‌گذار را امکان‌پذیر می‌سازد. اما دلایل کسر فرانشیز بیمه و توجیه اقتصادی آن بسیار زیاد است که از جمله‌ی آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ترغیب بیمه گذاران به مراقبت از موضوع بیمه
• کاهش و حذف خسارات جزئی
• کاهش تعهدات بیمه‌گر و ارزان‌تر شدن حق بیمه
• کاهش مراجعات بی‌دلیل و مکرر بیمه‌گذار به مراکز درمانی در مورد بیمه‌های تکمیلی
• عدم درخواست دریافت خسارت‌های جزئی از جانب بیمه‌گذاران که منجر به کاهش هزینه‌های اداری شرکت بیمه و کاهش حق بیمه می‌شود.

(می خواهید از بیمه بودن خودور خود اطمینان حاصل کنید؟ به مقاله استعلام بیمه خودرو : معرفی انواع روش های استعلام بیمه خودرو مراجعه فرمایید.)

نحوه محاسبه فرانشیز بیمه

شرکت‌های بیمه هر کدام با توجه به قوانین موجود و شرایط بیمه‌گذاران، میزان خودپرداخت را تعیین و محاسبه می‌کنند. نحوه محاسبه فرانشیز بیمه برای هر نوع بیمه یا خدمات، به سیاست شرکت بیمه بستگی دارد و معمولا در قرارداد بیمه نامه ذکر می‌شود. بیمه‌گذار لازم است پیش از عقد قرارداد از میزان و چگونگی محاسبه و تعیین سهم بیمه‌گذار اطلاع داشته باشد و سپس آن را تایید و امضا کند.

فرانشیز در چه بیمه هایی وجود دارد؟

در مورد فرانشیز بیمه و نحوه محاسبه ان توضیحاتی دادیم اما خودپرداخت در چه بیمه‌هایی وجود دارد؟ به طور کلی فرانشیز در بیمه‌ی اموال (بیمه‌ی بدنه یا آتش‌سوزی)، بیمه‌ی اشخاص (بیمه‌های تکمیلی) و بیمه‌ی مسئولیت کاربرد دارد که در ادامه در خصوص هر کدام توضیحاتی خواهیم داد.

فرانشیز در بیمه های اموال

به طور معمول بیمه آتش‌سوزی شامل خودپرداخت نمی‌شود اما پوشش بیمه‌های دیگر مانند بیمه زلزله 15 درصد فرانشیز است. بیمه‌های مهندسی نیز دارای فرانشیز قابل‌توجهی هستند. بعلاوه اینکه بیمه بدنه خودرو نیز شامل فرانشیز می‌شود اما برای خسارت‌ها یک سقف یا درصد مشخص می‌شود. در برخی موارد نیز ممکن است بیمه بدنه خودرو یک مبلغ معین تعیین شود.

فرانشیز در بیمه اشخاص

بیمه اشخاص از جمله بیمه‌های تکمیلی، بیمه عمر یا بیمه حادثه نیز شرایط خاص خود را برای اعمال فرانشیز دارند. معمولا برای بیمه عمر فرانشیز محاسبه نمی‌شود و در بیمه‌های حادثه که مرتبط با نقص عضو یا از کارافتادگی هستند نیز به ندرت فرانشیز تعیین می‌شود. با این حال در بیمه‌های درمانی و بیمه‌ی تکمیلی معمولا فرانشیز در نظر گرفته می‌شود. مبلغ این فرانشیز نیز به صورت قرارداد بین شرکت بیمه و فرد بیمه‌گذار مشخص می‌شود.

فرانشیز در بیمه های مسئولیت

در بیمه‌های مسئولیت اختیاری، فرد بیمه‌گذار می‌تواند با توجه به وضعیت مالی خود، تا حدی بر میزان فرانشیز با شرکت بیمه به توافق برسد اما در بیمه‌های مسئولیت اجباری، وجود فرانشیز توجیه ندارد.

(جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد  انواع پوشش بیمه آتش سوزیکلیک کنید.)

کسر فرانشیز بیمه برای اموال چگونه محاسبه می‌شود؟

در تمام کشورها فرانشیز از بیمه کسر می‌شود اما در ادامه تصمیم داریم به چند نمونه کسر فرانشیز از بیمه و نحوه محاسبه آنها اشاره کنیم.

کسر فرانشیز در بیمه آتش سوزی

به طور کلی همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم، در بیمه‌های آتش‌سوزی، فرانشیز محاسبه نمی‌شود زیرا خسارت‌های ناشی از آتش‌سوزی معمولا بزرگ است و کسر مبالغ اندک از آن توجیهی برای بیمه‌گر و بیمه‌گذار ندارد. با این حال در پوشش خطرات اضافی، معمولا کسر خسارت در بیمه‌نامه‌های آتش‌سوزی ذکر می‌شود. برای مثال، در بیمه زلزله، مبلغ فرانشیز 15 درصد محاسبه می‌شود.

کسر فرانشیز در بیمه باربری و مهندسی

در بیمه باربری، معمولا بیمه‌نامه‌ای به نام بیمه با شرط صادر می‌شود که پیشتر به آن بیمه با تمام ریسک‌ها (All Risk) گفته می‌شد. در این نوع بیمه، به هیچ وجه فرانشیز محاسبه نمی‌شود. در بیمه با شرط B برای خسارات خصوصی، فرانشیز به صورت درصدی محاسبه می‌شود. این درصد بر مبنای مبلغ بیمه محاسبه می‌شود. در بیمه برای خسارات مشترک یا عمومی نیز فرانشیز بیمه اعمال نمی‌شود. لازم به ذکر است برای بیمه‌های مهندسی، مبلغ فرانشیز معمولا قابل‌توجه است.

کسر فرانشیز بیمه در پرداخت خسارت اتومبیل

برای بیمه بدنه اتومبیل معمولا فرانشیز وجود دارد اما میزان آن بسته به نوع خسارت متغیر است. برای مثال در خسارت‌های کلی یا جزئی ممکن است این رقم ثابت یا به صورت یک درصد معین محاسبه شود. بعلاوه برای برخی اجزای اتومبیل ممکن است میزان فرانشیزِ بیمه خاصی تعیین شود.

(جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع بیمه وسایل نقلیه  کلیک کنید.)

فرانشیز در بیمه اشخاص

بیمه اشخاص معمولا شامل سه بیمه عمر، حادثه و درمانی می‌شود. اما کسر فرانشیز از این بیمه‌ها چگونه انجام می‌شود؟

ایا در بیمه عمر فرانشیز اعمال می‌شود؟

همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، از بیمه‌های عمر مبلغ فرانشیز کسر نمی‌شود و اصلا برای این کار توجیهی وجود ندارد. بیمه‌گران معمولا بیمه عمر با یک مبلغ معین برای خود باز می‌کنند تا در ایام کهنسالی بتوانند از آن استفاده کنند. بعلاوه اینکه در این نوع بیمه هیچ گونه خسارتی وجود ندارد که نیاز به کسر فرانشیز از آن باشد.

آیا در بیمه حوادث فرانشیز بیمه وجود دارد؟

در بیمه حوادث که برای پرداخت غرامت در صورت نقص عضو یا از کارافتادگی ایجاد می‌شود، در نظر گرفتن مبلغی به عنوان فرانشیز بیمه مانعی ندارد اما با این حال این کار در بیمه معمول نیست و انجام نمی‌شود. بعلاوه در هزینه‌ی معالجات در بیمه حوادث نیز کسر خسارت یا فرانشیز انجام نمی‌شود.

فرانشیز در بیمه‌های درمانی مانند بیمه تامین اجتماعی چگونه کسر می‌شود؟

محاسبه فرانشیزِ بیمه در بیمه‌های درمانی مانند بیمه تامین اجتماعی کاملا مرسوم است و همه‌ی سیستم‌های درمان این مبلغ را برای هزینه‌ی حق‌الزحمه یا ویزیت پزشک و همینطور هزینه‌های دارو لحاظ می‌کنند. به طور کلی برخی از افراد با مشاهده هر گونه مشکل ممکن است به پزشک مراجعه کنند و در مقابل برخی دیگر ترجیح می‌دهند در مراجعه غیرضروری به پزشک اجتناب کنند. به این ترتیب اعمال سهم بیمه‌گذار از مراجعات غیرضروری افراد تحت پوشش بیمه می‌تواند جلوگیری کند.

( می خواهید حساب بانکی باز کنید؟ جهت کسب اطلاعات به مقاله معرفی انواع سپرده بانکی و تفاوت هر کدام مراجعه فرمایید.)

فرانشیز در بیمه‌های مسئولیت

بیمه مسئولیت به نوعی بیمه اموال است و شرط فرانشیز در این بیمه‌ها ممکن است وجود داشته باشد. در ادامه بیشتر در این خصوص توضیح خواهیم دارد.

تفاوت فرانشیز در بیمه‌های مسئولیت اختیاری و اجباری

بیمه‌های مسئولیت اختیاری و اجباری از دو جهت با هم متفاوت هستند. اول اینکه در بیمه مسئولیت اختیاری فرد بیمه‌گذار می‌تواند متناسب با وضعیت مالی یا گستره‌ی فعالیت خود، مبلغی را به عنوان فرانشیز بیمه بپذیرد. در این صورت می‌تواند حق بیمه‌ی کمتری به شرکت بیمه بپردازد. البته خسارت‌های محدود که در حد فرانشیز باشند را خود بیمه‌گذار باید پرداخت کند و بیمه‌گر در این خصوص تعهدی نخواهد داشت.

از سوی دیگر، در بیمه‌های مسئولیت اجباری که طبق مصلحت اجتماعی و به صورت قانونی انجام می‌شود، در نظر گرفتن فرانشیز قابل‌توجیه نیست.

چرا برای بیمه مسئولیت اجباری فرانشیز بیمه وجود ندارد؟

همانطور که گفتیم بیمه‌ی مسئولیت اجباری شامل فرانشیز نمی‌شود اما چرا؟ برای این مساله دو دلیل وجود دارد. دلیل اول این است که فرد زیان‌دیده نمی‌تواند بخشی از خسارت را از بیمه‌گذار مسئول طلب کند و برای باقی زیان خود به بیمه‌گر رجوع نماید. طبق قوانین بیمه مسئولیت اجباری، زیان‌دیده باید مستقیما به بیمه‌گر رجوع نماید و برای دریافت خسارت خود نیازی نیست به مسئول حادثه رجوع کند. دلیل دوم نیز این است که فرانشیزِ بیمه درصد مشخصی از هزینه‌های درمانی مشمول تعهدات قرارداد است و بیمه شده باید آن را تامین کند.

فرانشیز در مراجعه به مراکز درمانی

بیمه مشاغل آزاد نیز شامل فرانشیز می‌شود و معمولا برای درمان‌های بستری به میزان 10 درصد و برای درمان‌های سرپایی به میزان 30 درصد تعیین می‌شود.

اگر فرد برای دریافت خدمات درمانی به مراکز درمانی طرف قرارداد با شرکت بیمه و فاقد قرارداد با بیمه‌گر پایه رجوع کند، با ارائه‌ی مدارک از سوی مرکز درمانی مورد نظر به واحد اجرایی مربوطه و دریافت اصل مدرک، می‌تواند برای دریافت سهم خود اقدام کند. اگر مبلغ دریافتی از بیمه‌گر پایه بیشتر از فرانشیز پرداختی باشد، بیمه‌شده باید مابه‌التفاوت آن را به شرکت بیمه پرداخت کند. اما اگر مبلغ دریافتی از بیمه‌گر پایه کمتر از سهم بیمه‌گذار پرداختی باشد، شرکت بیمه باید مابه‌التفاوت را به فرد پرداخت نماید.

از سوی دیگر، اگر فرد بیمه‌شده برای دریافت خدمات درمانی به مراکز درمانی غیرطرف قرارداد مراجعه کند، باید کل هزینه‌ها را پرداخت نماید. سپس می‌تواند به شرکت بیمه رجوع کرده و با ارائه‌ی مدارک، صورت هزینه‌ی درمان، مبلغ فرانشیزِ بیمه و سهم بیمه پایه از هزینه‌های درمانی کم شده و خسارت طبق قرارداد به فرد پرداخت می‌شود.