صندوق کالایی چیست: معرفی انواع صندوق کالایی + مقایسه

صندوق کالایی نوعی صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس محسوب می گردد. برای آشنایی بیشتر با نحوه سرمایه گذاری انواع صندوق ها و مزایا و ریسک هایی که به همراه دارند در ادامه این مطلب از اینوستو  با ما همراه باشید.

صندوق کالایی (Exchange Traded Commodities) چیست؟

صندوقِ کالایی بورس (Exchange Traded Commodities) که به اختصار به آن ETC نیز گفته می‌شود، نوعی صندوق سرمایه‌گذاری قابل‌معامله در بورس است که امکانات بیشتری نسبت به خرید کالاهای فیزیکی دارد و روش خوبی برای حفظ ارزش سرمایه در مقابل تورم است. این صندوق‌ها در اوراق بهادار مبتنی بر سپرده‌ی کالایی مانند سکه، طلا، زعفران و غیره سرمایه‌گذاری می‌کنند.

با خرید واحدهای انواع صندوق کالایی بورس، سرمایه‌گذاران فقط گواهی سپرده‌ی کالایی مربوطه را دریافت خواهند کرد و مسئولیتی در قبال نگهداری و مراقبت از کالای مورد نظر نخواهند داشت. این شیوه‌ی سرمایه‌گذاری نسبت به خرید فیزیکی سکه و طلا ایمن‌تر است و از این نظر طرفداران زیادی دارد.

نگاهی کوتاه بر تاریخچه‌ی صندوقِ کالایی

صندوقِ کالایی اولین بار در سال 2004 در بورس لندن معرفی شد. در ابتدا این صندوق‌ها مبتنی بر طلا بودند و پس از آن صندوق‌های کالایی دیگر با طیف گسترده‌ای از کالاها فعالیت خود را آغاز کردند. امروزه صندوق‌های کالایی مختلفی مشغول به کار هستند که از اصلی‌ترین آنها می‌توان به صندوق کالایی محصولات کشاورزی، فلزات گرانبها مانند طلا و نقره، فلزات صنعتی، نفت و گاز و غیره اشاره کرد.

نحوه عملکرد صندوق های کالایی

صندوقِ کالایی نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که دارایی آن را کالایی خاص، گواهی سپرده آن کالا یا اوراق مشتقه مبتنی بر آن کالا تشکیل می‌دهد. این صندوق‌ها دارایی‌های خود را روی کالایی مخصوص و اوراق مبتنی بر آن سرمایه‌گذاری می‌کنند و سرمایه‌گذاران می‌توانند به جای خرید مستقیم آن کالا، واحدهای صندوق کالایی مربوطه را تهیه کرده و از افزایش قیمت و سوددهی آن بهره‌مند شوند.

دارایی پایه و اصلی تمامی صندوق‌های کالایی بورس در ایران، اوراق بهادار مبتنی بر کالای مورد نظر است. این اوراق بهادار شامل موارد زیر می‌شود:

• گواهی سپرده کالایی: اوراق بهاداری که بر اساس میزان موجودی در انبار کالا صادر می‌شود.
• قرارداد آتی کالایی: خرید مقدار کالایی معین در یک زمان خاص
• قرارداد اختیار معامله: امکان خریدن یا نخریدن یک کالا در آینده برای خریدار
• قراردادهای سلف موازی استاندارد: پرداخت تمام مبلغ معامله توسط خریدار که پس از آن با توافق طرفین، فروشنده تعهد می‌کند در زمانی خاص کالا را تحویل دهد.

خرید واحدهای صندوق کالایی بورس ریسک خرید و نگهداری کالاهای فیزیکی را کاهش می‌دهد و بنابراین سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها با ریسک کمتری روبرو خواهد بود.

برای آشنایی بیشتر با صندوق های سرمایه گذاری می توانید مطلب صندوق سرمایه گذاری چیست را مطالعه نمایید.

انواع صندوق‌های کالایی

صندوق کالایی بورس معمولا به دو دسته‌ی صندوق‌های تک کالایی (طلا، سکه یا زعفران) و همینطور صندوق‌های چند کالایی یا شاخصی تقسیم می‌شوند.

• در صندوق‌های تک کالایی، همانطور که از نام آنها مشخص است، سرمایه‌گذاری به طور اختصاصی روی یک کالا (مثلا طلا) انجام می‌شود. در حال حاضر نیز اکثر صندوق‌هایی کالایی فعال در ایران از نوع تک کالایی هستند.
• در مقابل صندوق‌های چند کالایی یا شاخصی از انواع مختلفی از کالاها تشکیل می‌شوند و سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید آن یک سبد دارایی متنوع داشته باشند.

مزایای صندوق کالایی بورس

همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم، خرید واحدهای صندوق کالایی بورس در مقایسه با خرید مستقیم و فیزیکی کالا مزایای متعددی دارد. در ادامه به برخی از این مزایا اشاره می‌کنیم.

مزایای انواع صندوق کالایی: 1. انعطاف در خرید و فروش‌ها

صندوقِ کالایی را می‌توان مانند سهام، حق تقدم و سایر اوراق بهادار در بازارهای معاملاتی بازار بورس خرید و فروش کرد. این ویژگی باعث می‌شود خرید و فروش انواع صندوق کالایی بورس اسانتر باشد و سرمایه‌گذاران تنها با داشتن کد بورسی کالا و دسترسی به پنل معاملاتی کارگزاری‌های مختلف، معاملات خود را انجام دهند.

مزایای صندوق کالایی بورس: 2. کاهش هزینه‌های معاملات

یکی دیگر از مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق کالایی بورس کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری است. این در شرایطی است که خرید کالا به صورت فیزیکی می‌تواند با هزینه‌هایی همچون حمل و نقل، انبارداری، بیمه، ریسک گم شدن یا سرقت و غیره همراه باشد.

مزایای صندوق کالایی بورس: 3. امکان جذب سرمایه‌های خرد

یکی دیگر از مزایای صندوق سرمایه گذاری کالایی بورس این است که همه‌ی افراد با هر میزان بودجه و سرمایه می‌توانند برای خرید واحدهای این صندوق‌ها اقدام کنند. حداقل میزان خرید واحدهای صندوق در حال حاضر 100 هزار تومان تعیین شده است و سرمایه‌گذاران می‌توانند با مبالغ کم نیز سرمایه‌گذاری خود را آغاز کرده و از سوددهی آن بهره‌مند شوند.

مزایای صندوق کالایی بورس: 4. امنیت بیشتر

اکثر صندوق‌های کالایی در ایران از نوع تک کالایی هستند اما تنوع زیادی در انتخاب گواهی سپرده‌های مختلف و حتی سرمایه‌گذاری در اوراق مشتقه و اوراق بهادار آن کالای خاص (مانند قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله) وجود دارد که باعث می‌شود ریسک این نوع سرمایه‌گذاری تا حد زیادی کاهش پیدا کند. به این ترتیب در صورت رشد بازار به خاطر وجود اوراق مشتقه، ممکن است بازدهی صندوق از بازدهی دارایی پایه نیز بیشتر باشد.

مزایای صندوق کالایی بورس: 5. وجود بازار ثانویه شفاف

وجود بازار ثانویه شفاف و امکان معامله‌ی واحدهای صندوق کالایی بورس باعث می‌شود این صندوق‌ها کارایی عملیاتی بالایی داشته باشند و مبادلات آنها نیز آسانتر باشد. معامله در بازار ثانویه باعث می‌شود کیفیت و کارایی معاملات بیشتر باشد زیرا شفافیت در معاملات به کاربران امکان می‌دهد به راحتی واحدهای این صندوق‌ها را معامله کنند.

برای آشنایی با مفهوم بازار ثانویه و شرایط معامله در آن پیشنهاد می کنیم مقاله شاخص بازار اول و بازار دوم بورس: تفاوت شاخص بازار اول و دوم! را مورد مطالعه قرار دهید.

مزایای صندوق‌های کالایی بورس: 6. وجود بازارگردان

صندوق‌های کالایی همانند سایر صندوق‌های کالایی می‌توانند بازارگردان داشته باشند. در حالی که خرید فیزیکی یک کالا ممکن است با مشکل در صف عرضه و تقاضا همراه باشد و بعلاوه به خاطر تقاضای بالاتر، قیمت‌ها نیز بالاتر برود، در صندوق کالایی بورس، بازارگردان از تشکیل صف پیشگیری کرده و این ریسک را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

مزایای صندوق‌های کالایی بورس: 7. امکان افزایش سقف واحدهای بورس

انواع صندوقِ کالایی در دسته‌ی صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سرمایه‌ی متغیر قرار می‌گیرند و این ویژگی باعث می‌شود در صورت افزایش تقاضا در بازار برای صندوق، واحدهای صندوق به درخواست ناشر آن افزایش یابد. امکان افزایش سقف واحدهای بورس در این صندوق‌ها باعث می‌شود قیمت معامله شده روی تابلو بسیار به قیمت ذاتی آنها نزدیک‌تر باشد.

مزایای صندوق‌های کالایی بورس: 8. نقدشوندگی بالای واحدهای صندوق

وجود بازارگردان و امکان معامله‌ی واحدهای صندوق کالایی بورس روی تابلو معاملات بورس اوراق بهادار باعث می‌شود این واحدها قابلیت نقدشوندگی بالا داشته باشند. به این صورت، سرمایه‌گذار در صورت نیاز به وجه نقد، می‌تواند در کمترین زمان ممکن دارایی‌های خود را به فروش برساند و پول دریافت کند. این ویژگی نقدشوندگی باعث می‌شود سرمایه‌گذاران بتوانند با سرعت و راحت پول خود را نقد کنند.

ریسک‌های صندوق‌های کالایی

مدیریت انواع صندوق کالایی بورس و قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار باعث شده این صندوق‌ها با کمترین ریسک ممکن همراه باشند. با این حال، این صندوق‌ها نیز می‌توانند ریسک‌هایی داشته باشند که اطلاع از آنها به تصمیم‌گیری بهتر در سرمایه‌گذاری در آنها کمک خواهد کرد.

از ریسک‌های احتمالی سرمایه‌گذاری در صندوق کالای بورس می‌توان به ریسک‌های نظارتی، ریسک بازخرید، فقدان نقدشوندگی بازار، خسارات وارده به کالای صندوق، ریسک مرتبط با معامله در بازار، فاکتورهای اقتصادی کشور، مدیریت صندوق و غیره اشاره کرد که در ادامه در خصوص برخی از آنها توضیح خواهیم داد.

ریسک صندوقِ کالایی: 1. عوامل کلان اقتصادی

فاکتورهای اقتصادی حاکم بر کشور می‌تواند بر دارایی‌های فیزیکی و همینطور دارایی‌های مالی و سهام تاثیرگذار باشد. برای مثال افزایش نرخ بهره در سطح کلان اقتصادی می‌تواند تاثیر زیادی بر نرخ بازده و سود دارایی‌های مالی داشته باشد. به این ترتیب این فاکتور در تغییرات قیمت و ارزش اوراق بهادار از جمله صندوق کالایی تاثیر گذاشته و باعث تحولات آن می‌شود.

ریسک صندوقهای کالایی: 2. ریسک عملیاتی

سامانه‌های معاملاتی کارگزاری‌ها بستری سریع و کم‌هزینه برای خرید و فروش واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری از جمله صندوق کالایی هستند. با این حال ممکن است گاهی اوقات مشکلاتی در هسته‌ی معاملات ایجاد شده و خرید و فروش واحدهای صندوق با اختلال همراه شود. این مشکلات ممکن است ناشی از مسائل فنی، نقص سامانه‌های معاملاتی و غیره باشد که در اجرای صحیح معاملات اختلال ایجاد می‌کنند.

ریسک صندوق‌های کالایی: 3. ریسک مدیریت غیرفعال صندوق

اگر مدیریت صندوق عملکرد درستی نداشته باشد یا دانش او در خصوص سیاست‌های خرید و فروش یا نگهداری اوراق مبتنی بر کالا کافی و مناسب نباشد، ریسک سرمایه‌گذاری در صندوق کالایی بسیار بالا خواهد بود. در واقع می‌توان گفت نحوه مدیریت صندوق یک فاکتور ریسک محسوب می‌شود و لازم است پیش از انتخاب یک صندوق کالا، به عملکرد مدیر آن توجه کنید.

برای یک سرمایه گذاری کم ریسک حتما مقاله 5 راهکار طلایی برای کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس و بازار سرمایه! را مطالعه نمایید.

نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق‌های کالایی

برای خرید و سرمایه‌گذاری در صندوق‌های کالایی قابل معامله لازم است کد بورسی داشته باشید. پس از دریافت کد بورسی، می‌توانید به سامانه‌ی معاملات آنلاین کارگزاری مورد نظر خود رجوع کرده و نسبت به خرید واحدهای صندوق کالایی مورد نظر خود اقدام کنید.

لیست صندوق‌های کالایی فعال در وبسایت بورس قابل مشاهده است. بنابراین می‌توانید صندوق مورد نظر خود را انتخاب و بررسی کرده و سپس برای خرید واحدهای آن در بازه‌ی قیمتی مجاز اقدام کنید. برای خرید و فروش صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال نیز لازم است به دفاتر یا وبسایت صندوق مورد نظر رجوع کنید.

دارایی موجود در صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی

دارایی اصلی موجود در انواع صندوقِ کالایی بورس شامل اوراق بهادار مبتنی بر کالای مورد نظر است. این اوراق می‌تواند شامل گواهی سپرده‌ی کالایی، قراردادهای آتی، قراردادهای سلف موازی استاندارد و قراردادها اختیار معامله باشد. بعلاوه بخشی از دارایی‌های این صندوق نیز به سرمایه‌گذاری در اوراق درآمد ثابت اختصاص می‌یابد تا درصد ریسک آن کاهش پیدا کند.

در صندوق کالایی کالای فیزیکی خریداری نمی‌شود و به جای آن گواهی سپرده کالایی معامله می‌شود تا ریسک خرید و فروش فیزیکی کالا کاهش یابد و معاملات در بازار نیز شفافیت و ضمانت بیشتری داشته باشد.

منظور از گواهی سپرده کالایی چیست؟

گواهی سپرده کالایی نوعی اوراق بهادار است که مالکیت سرمایه‌گذار را نشان می‌دهد و به جای خرید کالای فیزیکی به خریدار ارائه می‌شود. ضمانت و پشتوانه‌ی این گواهی‌ها، انباری است که مورد تایید سازمان بورس قرار گرفته و اصالت کالا نیز توسط این سازمان تایید شده است. اوراق گواهی سپرده کالایی دارای ارزش است و افراد می‌توانند این اوراق را در بازار بورس معامله کنند. این کار خرید و فروش در صندوق کالایی را نیز ساده‌تر و سریع‌تر می‌سازد.

اوراق گواهی سپرده یک راه سرمایه‌گذاری ایمن و ساده است. برای اطلاع از مزیت های این مدل از سرمایه گذاری مطلب اوراق گواهی سپرده چیست؟ را حتما مطالعه نمایید.

صندوق کالایی برای کدام دارایی‌ها است؟

اولین صندوق کالایی در ایران در سال 1396 تاسیس و راه‌اندازی شد که مبتنی بر خرید و فروش طلا بود. پس از آن به تدریج صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی دیگری نیز آغاز به فعالیت کردند. در حال حاضر در سراسر دنیا صندوق‌های کالایی را می‌توان در چهار دسته‌ی زیر طبقه‌بندی کرد:

• کالاهای کشاورزی: شامل زعفران، شکر، سویا، پنبه، قهوه و غلات
• فلزات صنعتی: آلومینیوم، مس، نیکل، سرب، قلع و روی
• حامل‌های انرژی: نفت خام برنت، نفت خام تگزاس، کربن، گاز طبیعی و مشتقات نفتی تصفیه شده
• فلزات گرانبها: طلا، نقره، پلاتین و پالادیوم

صندوق سرمایه‌گذاری کالایی چه جایگاهی در بورس دارد؟

بازارهای بورس کالا در ایران به طور کلی به سه دسته‌ی بازار فیزیکی، بازار مشتقه و بازار مالی تقسیم می‌شوند. انواع صندوق کالایی بورس در زیرمجموعه‌ی بازار مالی قرار می‌گیرند و مهم‌ترین هدف آنها نیز تامین نیاز مالی عرضه‌کنندگان و همینطور خریداران است.

کارمزد سرمایه‌گذاری در صندوق کالایی چقدر است؟

کارمزد خرید و کارمزد فروش هر کدام در معاملات صندوق کالایی 0.00125 تومان در نظر گرفته می‌شود که مجموع کارمزد خرید و فروش 0.0025 تومان خواهد بود. به این ترتیب می‌توان گفت به ازای خرید یا فروش 100 میلیون تومان واحد صندوق‌های کالایی، 125 هزار تومان باید کارمزد پرداخت شود.

کارمزد معاملات در صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی شامل کارمزد کارگذاران، کارمزد بورس کالا، حق نظارت سازمان، کارمزد مدیریت فناوری بورس تهران و همینطور کارمزد سپرده‌گذاری اوراق بهادار و تسویه وجوه می‌شود.

ارکان انواع صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله

صندوق کالایی همانند سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری شامل ارکان و مسئولانی است تا فعالیت صندوق شفاف‌تر و نظارت بر آن نیز بیشتر باشد. این ارکان شامل موارد زیر می‌شود:

• مجمع صندوق: بالاترین رکن صندوق است که شامل دارندگان واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری ممتاز می‌شود.
• مدیر صندوق: رکن اجرایی صندوق و متخصص در حوزه‌ی فعالیت صندوق است که وظیفه دارد گزارشات مهم را در اختیار سایر ارکان صندوق و همینطور سازمان بورس قرار دهد. مدیر صندوق همچنین وظیفه‌ی خرید و فروش یا نگهداری دارایی‌ها را بر عهده دارد.
• متولی صندوق: رکن نظارتی صندوق است که بر اداره‌ی آن نظارت می‌کند. این رکن همچنین مسئول نظارت بر دریافت‌ها و پرداخت‌های صندوق و نگهداری از اسناد در وجه حامل و اوراق بهادار بینام صندوق است.
• بازارگردان صندوق: سفارشات خیرد و فروش واحدهای عادی در سامانه معاملاتی را بر عهده دارد و به نقدشوندگی و تعادل قیمت کمک می‌کند.
• حسابرس: یکی دیگر از ارکان نظارتی صندوق است که صورت‌های مالی و سایر گزارشات را در بازه‌های زمانی مشخص بررسی می‌کند.

منبع: ویکی پدیا